Gelezen: Gevangenissen in oorlogstijd 1940-1945

Het laatste boek dat ik in 2015 uitgelezen heb is Gevangenissen in oorlogstijd van Ralf Futselaar, onderzoeker bij het NIOD. Hoewel de Duitse bezetters veelvuldig gebruik maakten van de Nederlandse gevangenissen in de Tweede Wereldoorlog, bleven de directeuren en gevangenisbewaarders van voor de oorlog in dezelfde functie doorwerken. Futselaar onderzoekt hoe zij omgingen met de nieuwe situatie. 

Het boek
In chronologische volgorde van de oorlogsjaren wordt de geschiedenis van de Nederlandse gevangenissen in oorlogstijd weergegeven. Na de Duitse inval werden politieke tegenstanders opgepakt en opgesloten in de Nederlandse gevangenissen tot hun zaak voor de rechter kwam. Uit het onderzoek van Futselaar blijkt dat de nieuwe gevangenen het in de tijdelijke verblijfplaatsen naar omstandigheden goed hadden. Hoewel het aantal personen per cel toenam, kregen ze voldoende te eten en konden ze het overwegend goed vinden met de mensen die er werkten. Volgens Futselaar had het te maken met de achtergrond van deze nieuwe groep deliquenten die vaak tot hogere klassen behoorden dan de gevangenisbewaarders zelf. Men keek aldus op tegen de nieuwe groep en sympatiseerde met hen.

“Een opvallende bevinding was dat het gevangenispersoneel weliswaar meewerkte met de Sicherheitsdienst om gevangenen binnen te houden, maar dat als de gevangenen eenmaal binnen zaten, ze de SD waar mogelijk tégenwerkten.”

Ook de historische visie op gevangenissen speelde een belangrijke rol in de behandeling van gevangenen. In Nederland waren ze in de negentiende eeuw opgezet om deliquenten te rehabiliteren. Na de straf te hebben uitgezeten moest een gevangene wederom opgenomen worden in de samenleving. In dit genezingsproces geloofde men niet bij de oosterburen. Zoveel mogelijk profiteren van deliquenten door hen hard te laten werken was aldaar de oplossing: "Vernichtung durch arbeid".

Recensie
Een boeiend boek over een stuk geschiedenis waarover weinig bekend is. Met name de verschillen in visie over hoe gevangen werden gezien in beide landen was voor mij nieuw. Ik had echter verwacht dat er meer aandacht zou zijn voor de relatie tussen gevangenis en het verzet. Tot slot eindigt Futselaar met diverse aannames over de vraag waarom veel archiefstukken over dit onderwerp niet beschikbaar zijn.

Interessant boek met nieuwe feiten 

Auteur: Ralf Futselaar

Titel: Gevangenissen in oorlogstijd, 1940-1945.

JvU: 2015

ISBN: 9789089536600